Author name: Rania Atmatzidou-Agiostratiti

Είναι υπέροχο το γεγονός, ότι εμείς οι γονείς, ψάχνουμε διαρκώς τρόπους για νααποκτήσουμε όσα περισσότερα εφόδια μπορούμε, ώστε να είμαστε πιο αποτελεσματικοίστο ρόλο της γονεϊκότητας. Και μάλιστα, όποιος μπει σε αυτή τη διαδρομή, θέλει ναπροχωρήσει ακόμη πιο βαθιά, καθώς και η ελάχιστη επιπλέον γνώση, μπορεί να βοηθήσεισημαντικά. Αποκτούμε εργαλεία, τεχνικές, στρατηγικές και ανυπομονούμε να τα εφαρμόσουμε για ναφτάσουμε επιτέλους σε μια σχέση αρμονική, απολαμβάνοντας ένα ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον. Κι ενώ έχουμε γεμίσει σε αρκετό βαθμό την εργαλειοθήκη μας, είναι λες και λείπει αυτόπου θα κάνει τη διαφορά. Σε αυτό το σημείο θα μοιραστώ μαζί σου τη σπουδαιότερη γνώση που έχω αποκτήσεισχετικά με τη γονεϊκότητα. Όποιο εργαλείο κι αν έχεις στα χέρια σου δεν θα είναι ποτέαρκετό, αν δεν κατακτήσεις και διατηρήσεις την ουσιαστική, αυθεντική, δυνατή, σύνδεσημε το παιδί σου. Από εκεί ξεκινούν όλα. Αυτή η σύνδεση είναι που Εξασφαλίζει έναν καλό βαθμό συνεργασίας μεταξύ σαςΟδηγεί το παιδί να τηρεί τα όρια που έχεις θέσειΣου επιτρέπει να γνωρίζεις τι πραγματικά συμβαίνειΣου δίνει το δικαίωμα να μεταφέρεις αρχές χωρίς καν να προσπαθήσειςΚαθορίζει το αν θα σου επιτρέψει το παιδί σου να παρεμβαίνεις, με σεβασμό, στη ζωή τουΣου δείχνει ότι κάτι είναι δυσλειτουργικό και χρειάζεται παρέμβασηΚάνει το παιδί να σε νιώθει σαν την πηγή της έμπνευσης τουΣε βαπτίζει ως το λιμάνι από το οποίο ξεκινά για να εξερευνήσει τον κόσμο και ως τοκαταφύγιο όπου θα στραφεί όταν χρειάζεται υποστήριξηΣου δίνει το ανεκτίμητο πλεονέκτημα να παραμείνεις η πυξίδα του, χωρίς να επηρεάζεταιαπό τους συνομηλίκους του, μέχρι να μπορέσει να δημιουργήσει τη δική του εσωτερικήπυξίδα Είναι αλήθεια ότι η σύνδεση δεν είναι κάτι απλό. Χρειάζεται διαρκή και συνειδητή προσπάθεια ώστε το κανάλι της επικοινωνίας να παραμένει ανοιχτό. Τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας ίσως να μην είναι ορατά άμεσα, όμως αν παραμείνεις σταθερή στο στόχο σου, σίγουρα θα σε αποζημιώσουν.

Χτύπησε το τηλέφωνο και στην άλλη άκρη της γραμμής ήταν η καθηγήτρια γαλλικών απο το σχολείο του παιδιού. Είπε στην μητέρα ότι το παιδί της εδώ και δυο συνεχόμενες φορές είχε πάει αδιάβαστο στο σχολείο και όταν το ρώτησε γιατί το έκανε αυτό, εκείνο δεν έδωσε καμία συγκεκριμένη απάντηση. Για την ακρίβεια, παρέμεινε αδιάφορο. Η μαμά, αφού κατάφερε να βρει πάλι τη μιλιά της, ζήτησε ένα τεράστιο συγνώμη από την καθηγήτρια κι έκλεισε νιώθοντας ότι το κεφάλι της θα εκραγεί. Αισθάνθηκε μεγάλη ντροπή για αυτό που είχε συμβεί. Μετά από δευτερόλεπτα, όρμισε σαν ταύρος στο δωμάτιο του παιδιού κι άρχισε να φωνάζει και να βάζει τιμωρίες. Το παιδί κούρνιασε στην άκρη του κρεβατιού του κι άρχισε να κλαίει. Γιατί συνέβη αυτό; Κατά τη διάρκεια που η μητέρα μιλούσε στο τηλέφωνο με την καθηγήτρια, το μυαλό της, σπάζοντας κάθε ρεκόρ ταχύτητας, έφτασε 30 χρόνια μετά, σκεπτόμενη πως μια κακή επίδοση στο μάθημα, θα φέρει γενικότερα κακές επιδόσεις στο σχολείο, οι οποίες με τη σειρά τους θα οδηγήσουν το παιδί στο να μην καταφέρει να μπει στο πανεπιστήμιο, δηλαδή να μην πάρει κάποιο πτυχίο, δηλαδή να μη βρει καμιά δουλειά της προκοπής, δηλαδή να μην έχει οικονομική άνεση, δηλαδή να ζήσει μια ζωή με στερήσεις. Ο φόβος της για όλα αυτά που μπορεί να συμβούν αν δεν είναι επιμελής, την οδήγησε στην έκρηξη και δυστυχώς η έκρηξη τραυμάτισε για ακόμη μια φορά το παιδί. Ο φόβος για το μέλλον, μας στερεί την παρουσία στο εδώ και στο τώρα και προκαλεί την αποσύνδεση. Ο φόβος για το μέλλον, μας δημιουργεί την μεγάλη ανάγκη για έλεγχο και διόρθωση της κατάστασης. Σπεύδουμε να διορθώσουμε την κατάσταση ώστε να ανταποκρίνεται στο επιθυμητό για εμάς αποτέλεσμα. Ένα αποτέλεσμα το οποίο έχουμε πλάσει στο μυαλό μας, βάσει των πεποιθήσεων μας και των δικών μας προσδοκιών. Δυστυχώς, η κοινωνία στην οποία ζούμε, προστάζει πως ένα γονιός για να είναι σπουδαίος, πρέπει να μεγαλώσει ένα σουπερ σταρ παιδί. Δεν μπορεί καν να είναι μέτριο γιατί το μέτριο δεν είναι αποδεκτό. Για να πάρουμε τα εύσημα, πρέπει σε όλα να αριστεύει. Από τις σχολικές επιδόσεις, το επίπεδο της κοινωνικότητας, το ενδιαφέρον του στα σπορ και τη μουσική, το να φέρεται ευγενικά σε όλους ανεξαιρέτως, το να μη φέρνει αντιρρήσεις. Σε όλα. Μόνο έτσι θα καταφέρει να ενταχθεί στο πλαίσιο. Ναι, ξέρω ότι δεν είναι εφικτό να σταματήσεις να φοβάσαι. Το να έχουμε επίγνωση όμως της ύπαρξης αυτού του φόβου, μας βοηθάει στο να αντιδρούμε διαφορετικά προκειμένου να διατηρήσουμε τη σχέση με τα παιδιά μας ασφαλή. Άφησε το παρελθόν και το μέλλον στη θέση που τους ανήκουν κι εστιάσου στην παρούσα στιγμή. Προσπάθησε να βρεις τι κρύβεται πίσω απο μια συμπεριφορά και κράτησε το κανάλι επικοινωνίας σας ανοιχτό, ώστε να θέλει να επιστρέφει σε εσένα, ακόμη κι όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά.

Κανένας εξωτερικός παράγοντας δεν ευθύνεται για τον τρόπο που εμείς αντιδρούμε. Όταν το λέω αυτό, συνήθως βρίσκω μεγάλη αντίσταση από τους γονείς, όπως αυτή που θα σας περιγράψω από μια συνεδρία που είχα πρόσφατα. «Τώρα δηλαδή μου λες ότι εγώ φταίω που βγήκα εκτός εαυτού με το γιο μου; Κάθε μέρα έχουμε το ίδιο πρόβλημα», μου είπε αγανακτισμένη μια μητέρα που είχε σχεδόν κλείσει η φωνή της από τον πρωινό καυγά. Το παιδί αργούσε το πρωί να ετοιμαστεί για το σχολείο. Αυτό είχε ως συνέπεια να μην είναι στην ώρα του για το σχολικό. Τι έκανε λοιπόν η μητέρα; Άρχιζε 5 λεπτά πριν την ώρα αναχώρησης, να υπενθυμίζει με δυνατή και αυστηρή φωνή, ότι ο χρόνος τελειώνει. Φώναζε στα 4 λεπτά, στα 3 στα 2 και μετά έκανε το μεγάλο μπαμ. Έβαζε τις ωραίες ταμπελίτσες, τύπου είσαι αναίσθητος ή χρησιμοποιούσε περιγραφές τύπου δεν ενδιαφέρεσαι για τίποτα, θα σου δείξω εγώ αύριο και ξεκινούσαν την μέρα τους με αυτό τον τρόπο. Αρχικά να πούμε πως κάθε παιδί έχει τη δική του ιδιοσυγκρασία και τους δικούς του χρόνους. Να συνεχίσουμε τονίζοντας, ότι ακόμη και κατά τη διάρκεια της εφηβείας, μπορεί να μην έχουν αναπτυχθεί πλήρως κάποιες δεξιότητες, όπως για παράδειγμα αυτές της οργάνωσης και του προγραμματισμού. Το παιδί μπορεί να πιστεύει ότι χρειάζεται 10 λεπτά για να ετοιμαστεί και τελικά να χρειάζεται 20. Κατά τη συνεδρία μας, εντοπίσαμε ότι το το βασικότερο πρόβλημα ήταν ότι η μητέρα είχε μεγάλο άγχος με τη διαχείριση του χρόνου. Όταν ο χρόνος την απειλούσε, την έπιανε πανικός. Ο πανικός της προκαλούσε το αίσθημα του θυμού και ξεσπούσε σε φωνές. Μίλησε στο παιδί της και του ζήτησε συγνώμη, αναλαμβάνοντας πλήρως την ευθύνη της αντίδρασης της. «Σου ζητώ συγνώμη για τις φωνές που έβαλα. Δεν μπορώ να διαχειριστώ το άγχος μου όταν πλησιάζει η ώρα να έρθει το σχολικό». Και η πρόταση τελείωσε εκεί. Χωρίς …. αλλά κι εσύ κάνεις ό,τι μπορείς για να γίνει χειρότερο και δεν με υπολογίζεις. Είναι πολύ σημαντικό το συγνώμη μας να αφορά αποκλειστικά στον τρόπο που αντιδράσαμε εμείς. Μόνο τότε είναι αυθεντικό και λαμβάνεται υπόψη από τα παιδιά, αλλιώς είναι σαν να μην ειπώθηκε. Ο γιος της την κοίταξε με απορία. Έπειτα η απορία, έδωσε τη θέση της στη συμπόνια. Από εκείνη τη μέρα προσπαθούσε πολύ να βελτιώσει το χρόνο του για να βοηθήσει την μητέρα του να μην της προκαλείται αυτό το άγχος. Δεν τα κατάφερνε πάντα αλλά προσπαθούσε. Ο τρόπος λοιπόν της αντίδρασης σου έχει να κάνει μόνο με εσένα. Με την κατάσταση στην οποία εσύ βρίσκεσαι τη δεδομένη στιγμή, με τις δικές σου πεποιθήσεις, με τα δικά σου βιώματα, με τα δικά σου όρια. Σε μια τέτοια περίπτωση, μπορείς να φωνάξεις, να τσιρίξεις, να απειλήσεις, να τιμωρήσεις, να αφήσεις το παιδί να χάσει το σχολικό. Μπορείς επίσης όμως να λειτουργήσεις με ενσυναίσθηση και να πεις «Καταλαβαίνω ότι χρειάζεσαι περισσότερο χρόνο για να ετοιμαστείς και γι’ αυτό θα ήταν προτιμότερο να σηκώνεσαι δέκα λεπτά νωρίτερα». Κάτι το οποίο και τελικά εφάρμοσαν.

Θα ξέρεις καλά, ιδιαίτερα αν το παιδί σου είναι πια στην εφηβεία, οτι δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο να αναπτύξεις μια συζήτηση μαζί του, ώστε να καταλάβεις τι το απασχολεί. Πριν μπεις σε αυτή τη διαδικασία, βεβαιώσου ότι είναι κατάλληλη η στιγμή, τόσο για εσένα όσο και για το παιδί. Δεν ξεκινάμε συζητήσεις όταν υπάρχει ένταση, ούτε όταν δεν βρισκόμαστε σε καλή συναισθηματική κατάσταση. Απαλλαγμένοι από κάθε είδους διάθεση για κριτική, βρισκόμαστε σε μια ουσιαστική επαφή με τα παιδιά μας, δίνοντας τους να καταλάβουν ότι αυτό που θέλουμε πραγματικά είναι να βοηθήσουμε και όχι να βρούμε ευκαιρία και πρόσφορο έδαφος για κήρυγμα. Ξέρω πολύ καλά ότι θέλεις να πεις τη γνώμη σου. Σε καταλαβαίνω. Κρατήσου! Πολλές φορές τα παιδιά δεν χρησιμοποιούν τον κατάλληλο τρόπο για να εκφραστούν κι αυτό μπορεί να έχει ως συνέπεια να φτάσουμε σε λάθος συμπεράσματα. Γι’ αυτό το λόγο είναι πολύ βασικό να ρωτάμε για να μάθουμε. Δεν μαντεύουμε, δεν υποθέτουμε και δεν καθοδηγούμαστε από καμία προσωπική μας αντίληψη, ακόμη κι αν γνωρίζουμε πως αυτό που αναφέρει το παιδί, δεν είναι η καλύτερη επιλογή για εκείνο. Είναι πολύ σημαντικό οι ερωτήσεις μας να οδηγούν το παιδί στο να δώσει απαντήσεις ολοκληρωμένες και με λεπτομερή τρόπο. Η περιγραφή της κατάστασης ή των συναισθημάτων του, είναι μια διαδικασία που έχει ως αποτέλεσμα την αυτεπίγνωση, κάτι εξαιρετικά σημαντικό για όλους τους ανθρώπους. Θα εκπλαγείς όταν διαπιστώσεις το πως τα παιδιά ξαφνιάζονται με τις συνειδητοποιήσεις τους και βλέπουν την όλη κατάσταση από νέα οπτική. Μέσα από αυτό το νέο πρίσμα, έχουν την ικανότητα να αντιμετωπίσουν τελείως διαφορετικά το θέμα. Για να πετύχουμε τα παραπάνω, θα πρέπει να αποφεύγουμε τις «κλειστές» ερωτήσεις, δηλαδή αυτές που απαντώνται με ένα ναι ή ένα όχι και μέσω των οποίων παίρνουμε πολύ λίγες πληροφορίες.Για παράδειγμα, οι ερωτήσεις «Είσαι στεναχωρημένος;» ή «Προσπάθησες ώστε να τα καταφέρεις;» ή «Μπορώ να σε βοηθήσω;» είναι ερωτήσεις που απαντώνται μονολεκτικά και δεν δίνουν το περιθώριο της ανάπτυξης. Οι «ανοιχτές» ερωτήσεις είναι αυτές που δίνουν την ευκαιρία στο παιδί να εκφράσει αυτό που θέλει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ανάλυση. Του δίνουν την ευκαιρία να σκεφτεί και να αναρωτηθεί πριν απαντήσει. Έτσι, ανακαλύπτει νέες ιδέες και διαφορετικές προοπτικές. Μπορούν να ξεκινούν με Πως, Τι, Που, Πόσο κ.α. Τις παραπάνω κλειστές ερωτήσεις λοιπόν, θα μπορούσαμε να τις επαναδιατυπώσουμε ως εξής: «Πως αισθάνεσαι;», «Τι προσπάθειες έκανες ώστε να τα καταφέρεις;», «Με ποιο τρόπο μπορώ να σε βοηθήσω;». Θυμήσου, είναι πολύ σημαντικό να ελέγχουμε τον τόνο και το ύφος της φωνής μας, ώστε να νιώθει το παιδί ασφάλεια και να αντιληφθεί το αληθινό ενδιαφέρον μας για σύνδεση.

Σε προηγούμενο άρθρο αναλύσαμε το πόσο σημαντική είναι η χρήση των σωστών ερωτήσεων, σε μια συζήτηση με το παιδί μας. Εξηγήσαμε κάποιους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να διατυπώσουμε κατάλληλες ερωτήσεις, ώστε να εντοπίσουμε την πραγματικότητα μιας κατάστασης. Εξίσου σημαντικό  όμως με το να κάνουμε τις σωστές ερωτήσεις, είναι και το να μη χάνουμε τις απαντήσεις.  Η ενεργητική ακρόαση προκαλεί το παιδί ώστε να καταφέρει να προχωρήσει τη σκέψη του και το οδηγεί σε πολύτιμα συμπεράσματα που βοηθούν τόσο το ίδιο όσο κι εμάς τους γονείς για να αποκωδικοποιήσουμε μια κατάσταση. Και σε αυτή την περίπτωση, όπως και στην αντίστοιχη των ερωτήσεων, προκειμένου να εφαρμοστεί και να έχει αποτελέσματα, οφείλουμε να απαλλαγούμε από κάθε είδους προκατάληψη και διάθεση κριτικής. Κατά τη διάρκεια της, επαναδιατυπώνουμε αυτό που έχει ειπωθεί από το παιδί και ρωτάμε αν έχουμε κατανοήσει πλήρως το νόημα. Για παράδειγμα : Μου είπες ότι …, αυτό εννοείς; Ή Καταλαβαίνω ότι… σωστά; Βασική προυπόθεση για να επιτευχθεί η ενεργητική ακρόαση, είναι να είμαστε παρόντες στη συζήτηση. Δεν αρκεί απλά να ακούμε.  Έχουμε προετοιμάσει τον εαυτό μας για τη συζήτηση, αδειάζουμε το μυαλό μας από άλλες σκέψεις και είμαστε παρόντες με ενσυνειδητότητα. Δημιουργούμε ένα πλαίσιο, όπου δεν θα μας ενοχλήσουν. Αφήνουμε το κινητό μας σε άλλο δωμάτιο, κλείνουμε την πόρτα και συγκεντρωνόμαστε στη στιγμή. Δεν διακόπτουμε το παιδί και το αφήνουμε να ολοκληρώσει, δίνοντας του ακόμη περισσότερο χρόνο όταν κάνει παύσεις, καθώς εκείνη τη στιγμή αναπτύσσει ακόμη περισσότερο τον εσωτερικό του διάλογο. Σε μια τέτοιου είδους συζήτηση, τον περισσότερο χρόνο τον καταλαμβάνει το παιδί, σε μια αναλογία 80%-20%. Χρησιμοποιούμε τη μη λεκτική επικοινωνία, δηλαδή τη στάση του σώματος μας, τις εκφράσεις του προσώπου μας, συγκαταβατικά νεύματα, ώστε να βεβαιωθεί ότι είμαστε παρόντες. Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να κρατήσεις μια ουδέτερη στάση και να μην εκφράσεις τις δικές σου απόψεις γύρω από το θέμα. Αν ξεκινήσεις όμως να κρίνεις, προτείνεις εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης ή δείχνεις την δυσαρέσκεια σου, αυτό θα οδηγήσει το παιδί στο να  διακόψει το κανάλι της επικοινωνίας. Γι’ αυτό, κάθε φορά που θα θέλεις να το κάνεις, πάρε μια βαθιά ανάσα και απλά συγκεντρώσου στο να ακούς μόνο. Και τώρα θα μου πεις, δηλαδή αν ακούω πράγματα που είναι ξεκάθαρο ότι δεν είναι σωστά, τι κάνω; Απλά σωπαίνω; Δεν είναι κι αυτός ένας από τους ρόλους μου; Να μεταδώσω στο παιδί μου, αξίες και αρχές; Ναι, σαφώς και είναι. Αλλά αν το κάνεις κατά τη διάρκεια που το παιδί, σου καταθέτει το τι έχει συμβεί, αυτό έρχεται με τη μορφή της διόρθωσης της συμπεριφοράς. Αυτές οι συζητήσεις είναι πολύτιμες και θα σε βοηθήσουν στο να έχεις μια καλή σύνδεση με το παιδί σου ώστε να σε εμπιστεύεται. Επίλεξε μια άλλη μέρα, αρκετά αργότερα και φρόντισε να το κάνεις με έναν τρόπο που δεν συνδέεται με το περιστατικό. Τέλος, να σου υπενθυμίσω οτι θα πρέπει να  βρεις ποια είναι η σωστή στιγμή για συζήτηση , καθώς αν το παιδί δεν έχει διάθεση να μπει σε αυτή τη διαδικασία, κάθε προσπάθεια σου θα είναι άκαρπη.